Types of variables

ตัวแปร แบ่งได้ 4 เกณฑ์  ดังนี้

1.  พิจารณาค่าตัวแปรว่าทำเป็นปริมาณได้หรือไม่ได้  จากเกณฑ์นี้สามารถแบ่งตัวแปรออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่  ตัวแปรเชิงปริมาณและตัวแปรเชิงคุณภาพ

1.1 ตัวแปรเชิงปริมาณ (Quantitative variables) หมายถึงคุณสมบัติของตัวแปรที่สามารถเอาตัวเลขเข้าไปแทนค่าได้และมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบมากกว่า น้อยกว่าได้ เช่น ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักศึกษา ค่าของตัวแปรจะวัดออกมาเป็นคะแนนของนักศึกษาแต่ละคนได้ เช่น 50, 55, 60, 65, 72, 81,… ซึ่งคะแนนของนักศึกษาแต่ละคนสามารถเปรียบความมากกว่าน้อยกว่ากันได้

1.2  ตัวแปรเชิงคุณภาพ(Qualiative variables)  หมายถึงคุณสมบัติของตัวแปรที่มีค่าแปรเปลี่ยนในทางคุณลักษณะหรือคุณภาพจากบุคคลหนึ่งไปยังอีกบุคคลหนึ่ง จากสถานการณ์หนึ่งไปยังอีกสถานการณ์หนึ่ง หรืออีกเวลาหนึ่งไปยังอีกเวลาหนึ่ง โดยมีการแปรค่าจากคุณภาพหนึ่งไปยังคุณภาพหนึ่ง เช่น เพศ การอบรมเลี้ยวดู เทคนิคการสอน

2.  พิจารณาคุณสมบัติของตัวแปรว่ามีความต่อเนื่องหรือไม่  จากเกณฑ์นี้สามารถแบ่งตัวแปรออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ ตัวแปรต่อเนื่อง และตัวแปรไม่ต่อเนื่อง

2.1 ตัวแปรต่อเนื่อง (Continuous variables) หมายถึง ตัวแปรที่สามารถแปรค่าได้ต่อเนื่องกันภายในช่วงใดช่วงหนึ่งหรือสามารถมีค่าเป็นเลขทศนิยมได้ และสามารถแสดงลําดับที่ได้คือ ค่าที่มากกว่าแสดงว่ามีคุณสมบัติของตัวแปรมากกว่าค่าที่น้อยกว่า เช่น ความสูง นํ้าหนัก ราคาสินค้า ความถนัด สติปัญญา ผลการเรียน  ซึ่งตัวแปรเหล่านี้สามารถมีค่าเป็นเลขทศนิยมได้ เช่น ความสูง 175.8 ซม.   นํ้าหนัก 15.5 ก.ก.

2.2  ตัวแปรไม่ต่อเนื่อง (Discreat variables)  หมายถึง ตัวแปรที่แปรค่าอย่างไม่ต่อเนื่อง จะแปรค่าเป็นไปตามรายการคุณสมบัติของตัวแปรในแต่ละรายการหรือไม่สามารถมีค่าเป็นทศนิยมได้ เช่น จํานวนคน จํานวนโต๊ะ จํานวนเก้าอี้ เป็นต้น ซึ่งไม่สามารถมีค่าเป็นเลขทศนิยมได้ เพราะจะไม่มีความหมาย เช่น โรงเรียนนี้มีครูจํานวน 20.4 คน หรือมีโต๊ะจํานวน 55.75 ตัว ซึ่งไม่มีความหมาย

3.  พิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปรในเชิงเหตุผล  จากเกณฑ์นี้สามารถแบ่งตัวแปรออกเป็น 4 ประเภท ได้แก่  ตัวแปรอิสระหรือตัวแปรต้น  ตัวแปรตาม  ตัวแปรแทรกซ้อนหรือตัวแปรเกิน  และตัวแปรสื่อกลาง

3.1 ตัวแปรอิสระหรือตัวแปรต้น (Independent variables) หมายถึงตัวแปรที่เป็นสาเหตุทําให้เกิดผลอย่างใดอย่างหนึ่งขึ้นมาที่ผู้วิจัยสนใจจะศึกษา

3.2  ตัวแปรตาม (Dependent variables)  หมายถึงตัวแปรที่เป็นผลอันเกิดจากตัวแปรอิสระ  เช่น ผลการเรียน

3.3  ตัวแปรแทรกซ้อนหรือตัวแปรเกิน (Extraneous variables)  หมายถึงตัวแปรอิสระหรือตัวแปรต้นอื่น ๆ ที่เราไม่ต้องการให้เป็นเหตุให้เกิดผลหรือตัวแปรตามหรือเป็นตัวแปรที่เราไม่ต้องการทราบผลที่เกิดขึ้น

3.4  ตัวแปรสื่อกลาง (Interveining  variables)หมายถึงตัวแปรที่เกิดขึ้นระหว่างตัวแปรอิสระกับตัวแปรตาม หรือตัวแปรที่เป็นสื่อกลาง เชื่อมโยงความสัมพันธ์เชิงสาเหตุและผลระหว่างตัวแปรอิสระกับตัวแปรตาม

4.  พิจารณาการกระทำของผู้วิจัยว่าสามารถกำหนดตัวแปรให้กับกลุ่มตัวอย่างได้หรือไม่  จากเกณฑ์นี้สามารถแบ่งตัวแปรออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่   ตัวแปรทดลองหรือตัวแปรจัดกระทำ  และตัวแปรคุณลักษณะ

4.1  ตัวแปรทดลองหรือตัวแปรจัดกระทํา (Experimental variables or active variables or treatment variables) หมายถึง ตัวแปรที่ผู้วิจัยสามารถกําหนดหรือจัดกระทําให้กับกลุ่มตัวอย่างได้ เช่น วิธีการออกกําลังกาย วิธีการสอน เป็นต้น ตัวแปรประเภทนี้จะมีประโยชน์ในการวางแผนสร้างตัวแปรทดลองสําหรับการวิจัย    ต่อไป

4.2    ตัวแปรคุณลักษณะ (Attribute Variables)  หมายถึง ตัวแปรที่ผู้วิจัยไม่สามารถ จะกําหนดให้กับกลุ่มตัวอย่างหรือกําหนดให้ด้วยความอยากลําบาก ตัวแปรประเภทนี้มักจะกําหนดโดยธรรมชาติ เช่น เพศ อายุ อาชีพ ที่อยู่อาศัย

อ้างอิง
http://www.gotoknow.org/blogs/posts/399242
http://www.gotoknow.org/blogs/posts/401912